یاتاقان زدن یکی از جدی‌ترین مشکلات فنی است که ممکن است برای هر خودرویی رخ دهد. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که یاتاقان های موتور، که وظیفه روان سازی و کاهش اصطکاک بین قطعات متحرک موتور را بر عهده دارند، به دلایل مختلفی آسیب دیده و از کار بیفتند. این آسیب دیدگی می‌تواند منجر به سایش شدید قطعات، افزایش اصطکاک، تولید گرمای بیش از حد و در نهایت، خرابی کامل موتور شود.
با رعایت نکات پیشگیرانه و توجه به علائم اولیه یاتاقان زدن، می‌توان از بروز این مشکل جلوگیری کرده و عمر موتور خودرو را افزایش داد که در این مقاله به طور کامل به آن می‌پردازیم.
یاتاقان چیست؟
یاتاقان قطعه‌ای است که به منظور کاهش اصطکاک بین قطعات متحرک در ماشین آلات و تجهیزات مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد. این قطعه معمولاً از متریال هایی با مقاومت بالا در برابر سایش و اصطکاک ساخته میشود و به عنوان یک لایه محافظ بین سطوح متحرک عمل می‌کند. یاتاقان ها انواع مختلفی دارند و بسته به نوع کاربرد، از مواد و طراحی های متفاوتی ساخته می‌شوند.
بلبرینگ نوع خاصی از یاتاقان است که در آن از عناصر غلتشی مانند ساچمه یا غلتک برای کاهش اصطکاک استفاده میشود. این عناصر غلتک مانند، بین دو حلقه داخلی و خارجی قرار گرفته‌اند و با چرخش بر روی هم، اصطکاک لغزشی را به اصطکاک غلتشی تبدیل می‌کنند که بسیار کمتر است. بلبرینگ ها به دلیل قابلیت تحمل بارهای سنگین، سرعت های بالا و طول عمر زیاد، در بسیاری از صنایع از جمله خودروسازی کاربرد گسترده‌ای دارند.
تفاوت اصلی بین یاتاقان و بلبرینگ در نحوه کاهش اصطکاک است. در یاتاقان های ساده، کاهش اصطکاک به کمک یک لایه روان کار مانند روغن یا گریس انجام میشود، در حالی که در بلبرینگ ها، کاهش اصطکاک به کمک عناصر غلتشی صورت می‌گیرد.
کاربرد یاتاقان و بلبرینگ در خودرو
- یاتاقان: در بخش های مختلف خودرو مانند میل لنگ، سوپاپ ها، چرخ ها و… مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- بلبرینگ: در چرخ ها، کلاچ، دینام، واتر پمپ و بسیاری از قسمت های متحرک دیگر خودرو به کار می‌رود.
یاتاقان در موتور ماشین
یاتاقان بر اساس نوع حرکت به دو دسته ثابت و متحرک تقسیم بندی می‌شوند. یاتاقان های ثابت، در محل تلاقی میل لنگ با بلوک سیلندر و کپه های آن مستقر شده و وظیفه تنظیم لقی عمودی میل لنگ نسبت به بدنه را بر عهده دارند.
از سوی دیگر، یاتاقان های متحرک نیز به طور مشابه در محل اتصال میل لنگ و دسته شاتون ها نصب شده و لقی شاتون نسبت به میل لنگ را تنظیم می‌کنند. علاوه بر این، معمولاً یک یا دو جفت بغل یاتاقان نعلی شکل نیز برای تنظیم لقی افقی میل لنگ در موتورهای احتراق داخلی به کار گرفته میشود.
هنگامی که موتور خودرو روشن میشود، لایه نازکی از روغن بین سطوح یاتاقان ها و میل لنگ تشکیل شده و به عنوان یک روان کار عمل می‌کند. این لایه روغنی، اصطکاک بین سطوح مذکور را به حداقل رسانده و امکان چرخش روان میل لنگ را فراهم می‌آورد. در نتیجه، موتور قادر خواهد بود به طور مداوم و بدون وقفه به کار خود ادامه دهد.
منظور از یاتاقان زدن
یاتاقان زدن اصطلاحی است که در علم مکانیک برای توصیف یک وضعیت بحرانی استفاده میشود که در آن لایه نازک روغن روان کننده بین سطوح متحرک قطعات موتور، معمولاً میل لنگ و شاتون، به دلایل مختلف از بین می‌رود. در این حالت، سطوح فلزی این قطعات به طور مستقیم با یکدیگر در تماس قرار گرفته و در اثر اصطکاک شدید، دچار سایش و آسیب جدی می‌شوند.
عوامل اصلی یاتاقان زدن
- کاهش فشار روغن: ناشی از کاهش حجم روغن، خرابی پمپ روغن، گرفتگی مجاری روغن یا نشتی روغن.
- افزایش دمای موتور: که می‌تواند ناشی از مشکلات سیستم خنک کننده، استفاده بیش از حد از موتور در دورهای بالا یا کیفیت پایین روغن موتور باشد.
- کیفیت پایین روغن موتور: روغن موتور با کیفیت پایین نمی‌تواند لایه روان کاری مناسبی را ایجاد کرده و از سطوح فلزی محافظت کند.
- فرسودگی یاتاقان: با گذشت زمان و افزایش کارکرد خودرو، یاتاقان ها دچار سایش شده و ممکن است به طور کامل از بین بروند.
- بارگذاری بیش از حد موتور: رانندگی در شرایط سخت و اعمال بار بیش از حد به موتور، باعث افزایش اصطکاک و در نتیجه یاتاقان زدن میشود.
علائم و نشانه های یاتاقان زدن خودرو
یکی از بارزترین علائم یاتاقان زدن، تولید صدای غیرعادی و شبیه به ضربه خوردن فلز به فلز در موتور خودرو است. این صدا معمولاً در دورهای پایین موتور قابل شنیدن نیست و با افزایش دور موتور، به‌ویژه پس از عبور از محدوده 1200 دور بر دقیقه، شدت می‌یابد.
همچنین، روشن ماندن یا چشمک زدن چراغ روغن در هنگام کارکرد موتور، می‌تواند نشانه‌ای از کاهش فشار روغن و در نتیجه، آسیب دیدن یاتاقان ها باشد. در برخی موارد، یاتاقان زدن می‌تواند منجر به افت محسوس قدرت موتور، استارت نخوردن خودرو و حتی قفل شدن موتور شود. بنابراین، در صورت مشاهده هر یک از علائم ذکر شده، توصیه میشود در اسرع وقت به یک مکانیک متخصص مراجعه نموده تا از بروز مشکلات جدی‌تر جلوگیری شود.
توجه: یاتاقان زدن یک مشکل جدی است که در صورت عدم تعمیر به موقع، می‌تواند منجر به آسیب های گسترده و هزینه های بالای تعمیرات شود. بنابراین، توصیه میشود به علائم هشدار دهنده خودرو توجه نموده و در صورت مشاهده هرگونه تغییر در عملکرد موتور، به سرعت اقدامات لازم را انجام دهید.
پیشگیری از یاتاقان زدن
استفاده از روغن مناسب و تعویض به موقع آن
- روغن مناسب: استفاده از روغن موتور با کیفیت و مطابق با توصیه‌های کارخانه سازنده بسیار مهم است. روغن موتور نقش روانکاری قطعات موتور را دارد و از سایش آن‌ها جلوگیری می‌کند.
- تعویض به موقع: تعویض روغن موتور در فواصل زمانی مشخص شده در دفترچه راهنمای خودرو، از اهمیت بالایی برخوردار است. روغن موتور با گذشت زمان خاصیت خود را از دست می‌دهد و دیگر قادر به محافظت از قطعات موتور نیست.
بررسی و تعویض به موقع فیلتر روغن
فیلتر روغن وظیفه تصفیه روغن موتور را بر عهده دارد. اگر فیلتر روغن به درستی کار نکند، ذرات آلودگی وارد روغن شده و به یاتاقان ها آسیب می‌رسانند. بنابراین، تعویض به موقع فیلتر روغن نیز بسیار مهم است.
اجتناب از رانندگی با دور موتور بالا به مدت طولانی
رانندگی با دور موتور بالا به مدت طولانی باعث افزایش دمای موتور و کاهش عمر روغن میشود. همچنین، فشار زیادی به یاتاقان ها وارد شده و احتمال آسیب دیدن آن‌ها افزایش می‌یابد.
بررسی و تعمیر به موقع سیستم خنک‌کننده موتور
سیستم خنک کننده موتور نقش مهمی در حفظ دمای مناسب موتور دارد. اگر سیستم خنک کننده به درستی کار نکند، موتور بیش از حد گرم شده و به یاتاقان ها آسیب می‌رساند.
استفاده از سوخت با کیفیت
استفاده از سوخت با کیفیت و استاندارد نیز در جلوگیری از یاتاقان زدن موتور موثر است. سوخت های بی‌کیفیت حاوی ناخالصی هایی هستند که می‌توانند به موتور آسیب برسانند.
اجتناب از کشیدن بار اضافی
کشیدن بار اضافی به مدت طولانی، فشار زیادی به موتور وارد کرده و باعث افزایش دمای آن میشود. این امر می‌تواند به یاتاقان ها آسیب برساند.
توجه به علائم هشداردهنده
در صورت مشاهده هر یک از علائم زیر، به سرعت به یک مکانیک مراجعه کنید:
- کاهش فشار روغن
- صدای غیرعادی از موتور
- افزایش دمای موتور
- روشن شدن چراغ هشدار روغن موتور
با رعایت این نکات و مراجعه منظم به مکانیک برای سرویس و تعمیر خودرو، می‌توانید از بروز مشکل یاتاقان زدن و هزینه‌های سنگین تعمیرات جلوگیری نمایید.
سوالات متداول
خیر، یاتاقان ها معمولا تعمیر نمی‌شوند و نیاز به تعویض دارند. در برخی موارد ممکن است میل لنگ نیز به دلیل آسیب دیدگی نیاز به تعویض داشته باشد.
یاتاقان زدن به معنای آسیب دیدن یا سایش یاتاقان است که معمولاً به دلیل کمبود روغن کاری، کیفیت پایین روغن یا بارگذاری بیش از حد رخ می‌دهد.
شاتون زدن به معنای شکستن یا خم شدن شاتون است که معمولاً به دلیل بارگذاری بیش از حد یا تصادف و برخورد شدید اتفاق می‌افتد.
جمع بندی
یدکی اصیل عرضه کننده انواع قطعات و لوازم یدکی شیراز، لوازم یدکی ایران خودرو شیراز و لوازم یدکی سایپا شیراز است. این فروشگاه در شیراز واقع شده و به صورت حضوری و آنلاین آماده ارائه خدمت به شماست. یدکی اصیل در تلاش است تا محصولات با کیفیت و اصل را با قیمت مناسب به دست مشتریان خود در سراسر کشور برساند.
فروشگاه یدکی اصیل انواع قطعات و لوازم یدکی ماشین (پژو، پراید و…) از جمله قطعات موتوری، قطعات بدنه، قطعات برقی و الکترونیکی، قطعات تزئینی و … را عرضه می نماید.
ایران خودرو