در اعماق موتور، قطعات متحرک با سرعتی باورنکردنی در حال حرکت هستند و اصطکاک شدیدی بین آنها به وجود می‌آید. به همین دلیل روغن مثل لایه‌ای محافظ و صاف کننده عمل می‌کند و از ساییدگی و فرسایش آنها جلوگیری می‌کند.
علاوه بر روانکاری، روغن خودرو وظایف حیاتی دیگری نیز دارد، از جمله گرمای حاصل از احتراق را جذب می‌کند و آن را به رادیاتور منتقل می‌کند تا از داغ شدن بیش از حد موتور جلوگیری شود. همچنین، ذرات ریز معلق در هوا و حاصل از احتراق را به دام می‌اندازد و از رسوب آنها در موتور و ایجاد گرفتگی جلوگیری می‌کند.
انواع مختلفی از روغن در یک ماشین استفاده میشود که هرکدام کاربرد و وظایف خاص خود را دارند که در این مقاله به بررسی آن می‌پردازیم.
روغن موتور ماشین
روغن موتور از طریق مخزن روغن (گاهی اوقات به آن کارتر نیز می‌گویند) به داخل موتور ریخته میشود. مخزن روغن معمولاً در قسمت پایینی موتور قرار دارد. روغن موتور از طریق پمپ روغن در داخل موتور به گردش در می‌آید و به تمام قطعات متحرک می‌رسد.
وظایف روغن موتور
- روانکاری: روغن موتور با ایجاد لایه ای نازک بین قطعات متحرک موتور، از اصطکاک و سایش آنها جلوگیری می کند. این امر به ویژه در شرایطی که موتور تحت فشار یا دمای بالا کار می کند، از اهمیت بالایی برخوردار است.
- خنک کردن: روغن موتور گرمای تولید شده توسط موتور را جذب کرده و آن را به رادیاتور منتقل می کند تا از گرم شدن بیش از حد موتور جلوگیری شود.
- پاکسازی: روغن موتور ذرات معلق و آلاینده ها را از داخل موتور جمع آوری و به فیلتر روغن منتقل می کند تا از انسداد مجاری روغن و آسیب به قطعات موتور جلوگیری شود.
- جلوگیری از زنگ زدگی: روغن موتور با ایجاد لایه ای محافظ روی سطوح فلزی موتور، از آنها در برابر زنگ زدگی و خوردگی محافظت می کند.
- آب بندی: روغن موتور به درزگیری بین قطعات موتور کمک می کند و از نشت فشار و روغن جلوگیری می کند.
نحوه عملکرد روغن موتور
روغن موتور از طریق پمپ روغن به داخل موتور پمپاژ می شود. سپس از طریق مجاری روغن به تمام قسمت های متحرک موتور مانند یاتاقان ها، میل لنگ، سوپاپ ها و رینگ های پیستون می رسد. روغن با حرکت قطعات موتور، در بین آنها جریان یافته و اصطکاک و سایش را به حداقل می رساند.
گرمای تولید شده توسط موتور، روغن را گرم می کند و آن را رقیق تر می کند. روغن داغ به راحتی در موتور جریان یافته و گرمای بیشتری را جذب می کند. سپس روغن داغ از طریق مجاری روغن به رادیاتور منتقل می شود، جایی که گرمای خود را به هوای خنک اطراف رادیاتور منتقل می کند و خنک می شود. روغن خنک شده سپس دوباره به پمپ روغن برگشته و چرخه تکرار می شود.
نشانه‌های روغن موتور مرغوب
ویسکوزیته روغن موتور به مقاومت روغن در برابر جاری شدن اشاره دارد. به عبارت دیگر، نشان می‌دهد که روغن در چه دمایی چقدر غلیظ یا روان است. روغن‌های با ویسکوزیته بالاتر غلیظ‌تر هستند و در دماهای پایین به آرامی جاری می‌شوند، در حالی که روغن‌های با ویسکوزیته پایین‌تر رقیق‌تر هستند و به سرعت جاری می‌شوند.
دو استاندارد رایج برای طبقه‌بندی ویسکوزیته روغن موتور وجود دارد:
- SAE: انجمن مهندسان خودرو (SAE) ویسکوزیته روغن موتور را با استفاده از سیستم دو عددی طبقه‌بندی می‌کند. اولین عدد نشان دهنده ویسکوزیته روغن در دمای پایین (مانند زمستان) و دومین عدد نشان دهنده ویسکوزیته روغن در دمای بالا (مانند تابستان) است. برای مثال، روغن 10W-40 روغنی با ویسکوزیته 10 در دمای پایین و 40 در دمای بالا است.
- API: موسسه نفت آمریکا (API) ویسکوزیته روغن موتور را با استفاده از دو حرف طبقه بندی می‌کند. اولین حرف نشان دهنده نوع موتور (S برای موتورهای بنزینی، C برای موتورهای دیزلی و G برای جعبه دنده) و دومین حرف نشان دهنده سطح عملکرد روغن است. برای مثال، روغن API SL یک روغن موتور بنزینی با سطح عملکرد بالا است.
زمان تعویض روغن موتور
زمان تعویض روغن موتور به عوامل مختلفی از جمله نوع خودرو، نوع روغن موتور، شرایط رانندگی و توصیه های سازنده خودرو بستگی دارد. به طور کلی، اکثر کارشناسان توصیه می کنند که روغن موتور هر 5000 تا 10000 کیلومتر تعویض شود.
با این حال، علائمی وجود دارد که نشان می دهد روغن موتور باید زودتر تعویض شود، مانند:
- رنگ تیره روغن: اگر روغن موتور شما قهوه ای تیره یا سیاه شده باشد، نشان دهنده این است که کثیف شده و باید تعویض شود.
- سطح پایین روغن: به طور مرتب سطح روغن موتور خود را با استفاده از گیج روغن بررسی کنید. اگر سطح روغن پایین باشد، باید روغن اضافه کنید یا موتور را تعویض روغن کنید.
- دود آبی از اگزوز: اگر از اگزوز خودرو شما دود آبی متصاعد می شود، ممکن است نشانه نشت روغن به داخل محفظه احتراق باشد و باید موتور را تعویض روغن کنید.
- صدای غیرمعمول موتور: اگر صدای موتور شما بلندتر یا خشن تر از حد معمول شده است، ممکن است نشان دهنده کمبود روغن یا کثیف شدن آن باشد.
روغن گیربکس
روغن گیربکس، که به آن واسکازین یا روغن دنده نیز می‌گویند، در داخل گیربکس قرار دارد و قطعات متحرک آن را روانکاری می‌کند.
وظایف اصلی روغن گیربکس
- روانکاری: روغن گیربکس با ایجاد یک لایه محافظ بین قطعات متحرک گیربکس، از اصطکاک و سایش آنها جلوگیری می‌کند. این امر به حرکت نرم و روان دنده‌ها و عملکرد صحیح گیربکس کمک می‌کند.
- خنک کنندگی: در حین کار گیربکس، حرارت زیادی تولید میشود. روغن گیربکس با جذب این گرما و انتقال آن به بدنه گیربکس، به خنک شدن آن کمک می‌کند.
- محافظت در برابر خوردگی: روغن گیربکس از قطعات فلزی گیربکس در برابر زنگ زدگی و خوردگی محافظت می‌کند.
- انتقال قدرت: در برخی از گیربکس‌ها، روغن گیربکس علاوه بر روانکاری و خنک‌کنندگی، وظیفه انتقال قدرت از موتور به چرخ‌ها را نیز بر عهده دارد.
عملکرد روغن گیربکس
در گیربکس‌های دستی، روغن گیربکس توسط پمپ روغن به گردش در می‌آید و به تمام قطعات متحرک گیربکس می‌رسد. این روغن با ایجاد یک لایه نازک بین چرخ‌دنده‌ها، یاتاقان‌ها و سایر قطعات، از اصطکاک و سایش آنها جلوگیری می‌کند. همچنین، گرمای تولید شده در گیربکس را جذب کرده و به بدنه آن انتقال می‌دهد.
در گیربکس‌های اتوماتیک، عملکرد روغن گیربکس کمی پیچیده‌تر است. در این نوع گیربکس‌ها، از یک مبدل گشتاور هیدرولیکی برای انتقال قدرت از موتور به چرخ‌ها استفاده میشود. روغن گیربکس در این مبدل گشتاور نقش سیال عامل را دارد و نیروی لازم برای انتقال قدرت را فراهم می‌کند.
زمان تعویض روغن گیربکس
زمان تعویض روغن گیربکس به نوع خودرو، نوع گیربکس و شرایط رانندگی بستگی دارد. به طور کلی، در دفترچه راهنمای هر خودرو، زمان مناسب برای تعویض روغن گیربکس ذکر شده است.
با این حال، به طور کلی می‌توان گفت که روغن گیربکس‌های دستی باید هر 50 تا 100 هزار کیلومتر و روغن گیربکس‌های اتوماتیک هر 60 تا 100 هزار کیلومتر تعویض شود.
علائمی که نشان می‌دهند روغن گیربکس نیاز به تعویض دارد عبارتند از:
- مشکل در تعویض دنده: اگر در هنگام تعویض دنده با مشکل مواجه هستید، ممکن است روغن گیربکس شما نیاز به تعویض داشته باشد.
- رنگ روغن تیره شده باشد: اگر رنگ روغن گیربکس شما قهوه‌ای تیره یا سیاه شده باشد، نشان دهنده فرسوده شدن روغن و نیاز به تعویض آن است.
- نشت روغن گیربکس: اگر از گیربکس خودرو شما روغن نشت می‌کند، باید در اسرع وقت نسبت به تعمیر آن اقدام کنید.
- بوی سوختگی: اگر از گیربکس خودرو شما بوی سوختگی می‌آید، ممکن است نشانه‌ای از خرابی روغن گیربکس باشد.
روغن ترمز
روغن ترمز که در سیستم ترمز هیدرولیک خودرو برای انتقال نیرو از پدال ترمز به لنت های ترمز و در نهایت ایجاد اصطکاک و توقف خودرو استفاده می شود. این روغن نقش حیاتی در ایمنی خودرو ایفا می کند و باید به طور مرتب سرویس و تعویض شود.
خاصیت غیرقابل تراکم بودن روغن ترمز، تضمین می‌کند که تمام نیروی اعمال شده به پدال، بدون افت، به لنت‌ها منتقل شود. این امر به ترمزگیری قوی و قابل اعتماد منجر میشود. عدم تراکم پذیری روغن، به سیستم ترمز اجازه می‌دهد تا سریعتر به راننده پاسخ دهد و توقف فوری انجام شود.
وظایف اصلی روغن ترمز
- انتقال فشار: هنگامی که راننده پدال ترمز را فشار می دهد، روغن ترمز تحت فشار قرار گرفته و این فشار به لنت های ترمز منتقل می شود.
- جلوگیری از خوردگی: روغن ترمز از قطعات فلزی سیستم ترمز در برابر خوردگی و زنگ زدگی محافظت می کند.
- حفظ روانکاری: روغن ترمز به روانکاری اجزای متحرک سیستم ترمز مانند پیستون ها و کالیپرها کمک می کند.
- انتقال حرارت: روغن ترمز گرما را از لنت های ترمز به سایر قسمت های سیستم ترمز منتقل می کند و از گرم شدن بیش از حد آنها جلوگیری می کند.
زمان تعویض روغن ترمز
بهترین راه برای تعیین زمان تعویض روغن ترمز، مراجعه به دفترچه راهنمای خودرو است. در این دفترچه، به طور معمول فواصل زمانی یا مسافت پیموده شده برای تعویض روغن ترمز مشخص شده است.
رنگ روغن ترمز می تواند نشان دهنده وضعیت آن باشد. روغن ترمز نو شفاف است، اما با گذشت زمان به رنگ قهوه ای تیره در می آید. اگر روغن ترمز شما قهوه ای تیره شده است، باید تعویض شود.
اگر متوجه کاهش قدرت ترمز یا ایجاد صدا هنگام ترمزگیری شدید، باید روغن ترمز را بررسی کنید.
روغن هیدرولیک
خودروهای مجهز به فرمان هیدرولیک از یک سیستم کمکی برای چرخش فرمان بهره می‌برند. این سیستم متشکل از اجزای مختلفی از جمله پمپ هیدرولیک، مخزن روغن، شیر کنترل، جک هیدرولیک و روغن هیدرولیک است.
زمان تعویض روغن هیدرولیک
برخلاف روغن موتور، زمان‌بندی دقیقی برای تعویض روغن هیدرولیک بر اساس کیلومتر کارکرد یا زمان مشخص وجود ندارد. این موضوع به عوامل مختلفی مانند شرایط کارکرد، نوع تجهیزات و نوع کاری که روغن در سیستم انجام می‌دهد، بستگی دارد.
با این حال، برای بیشتر خودروها، می‌توان یک حداقل زمان کارکرد را به عنوان مبنای تعویض روغن هیدرولیک در نظر گرفت. بسیاری از کارشناسان و خودروسازان توصیه می‌کنند که پس از پیمایش هر ۱۲۰۰۰ کیلومتر، روغن هیدرولیک را تعویض کنید.
جمع بندی
یدکی اصیل عرضه کننده انواع قطعات و لوازم یدکی شیراز، لوازم یدکی ایران خودرو شیراز و لوازم یدکی سایپا شیراز است. این فروشگاه در شیراز واقع شده و به صورت حضوری و آنلاین آماده ارائه خدمت به شماست. یدکی اصیل در تلاش است تا محصولات با کیفیت و اصل را با قیمت مناسب به دست مشتریان خود در سراسر کشور برساند.
فروشگاه یدکی اصیل انواع قطعات و لوازم یدکی ماشین (پژو، پراید و…) از جمله قطعات موتوری، قطعات بدنه، قطعات برقی و الکترونیکی، قطعات تزئینی و … را عرضه می نماید.
ایران خودرو