باتری‌های ماشین، منبع ذخیره انرژی الکتریکی در خودروها هستند که وظایف متعددی از جمله استارت زدن موتور، تامین برق سیستم‌های الکتریکی و روشنایی خودرو را بر عهده دارند. با وجود کارایی و اهمیت این قطعه، انفجار باتری ماشین، پدیده‌ای هرچند نادر اما خطرناک است که می‌تواند عواقب ناگوار و جبران‌ناپذیری به همراه داشته باشد.
در این مقاله، به بررسی علل، خطرات و عواقب ترکیدن باتری ماشین می‌پردازیم و راهکارهایی برای پیشگیری از این اتفاق ارائه خواهیم داد.
فهرست
چرا باتری به مرز ترکیدن میرسد؟
در حال حاضر، بیشتر خودروها از باتری‌های سربی 12 ولتی به عنوان منبع تغذیه الکتریکی خود استفاده می‌کنند. این نوع باتری به دلیل مزایایی نظیر قیمت مناسب، راندمان قابل قبول و عمر مفید، به انتخابی غالب در صنعت خودروسازی تبدیل شده است.
ساختار یک باتری 12 ولتی سربی شامل 6 محفظه یا سلول مجزا است که هر کدام 2 ولت برق تولید می‌کنند. داخل هر سلول، صفحات سربی در محلول اسید سولفوریک غوطه‌ور هستند که عنصر اصلی هر سلول را تشکیل می‌دهند. واکنش شیمیایی بین این صفحات، اسید و آب، منجر به تولید جریان الکتریکی و همچنین محصولاتی جانبی نظیر هیدروژن میشود.
انفجار باتری زمانی رخ می‌دهد که هیدروژن تولید شده به مقدار زیاد در داخل باتری جمع شده و با اکسیژن موجود در هوا ترکیب میشود. این ترکیب به شدت قابل اشتعال است و کوچکترین جرقه‌ای می‌تواند باعث انفجار آن شود.
هیدروژن به عنوان یک عنصر اشتعال‌زا، خطرات بالقوه‌ای را به همراه دارد. به همین دلیل، رعایت نکات ایمنی در هنگام کار با این نوع باتری‌ها از اهمیت بالایی برخوردار است.
علت‌های ترکیدن باتری ماشین
1- اتصال کوتاه قطب‌های باتری
باتری ماشین از تعدادی سلول تشکیل شده که هر کدام از دو قطب مثبت و منفی برخوردار است. الکترولیت اسیدی درون سلول‌ها، جریان الکتریکی را بین این دو قطب هدایت می‌کند.
حال اگر به هر دلیلی، قطب‌های مثبت و منفی به طور مستقیم به هم متصل شوند، مسیری با مقاومت بسیار کم برای عبور جریان الکتریکی ایجاد میشود. این اتفاق، باعث عبور جریانی بسیار بیشتر از حد مجاز باتری میشود. این جریان بدون مقاومت، باعث تولید گرمای خیلی زیاد و ناگهانی میشود که باعث میشود:
- مواد داخل باتری ذوب شوند: این ذوب شدن، می‌تواند باعث نشت مواد شیمیایی خطرناک داخل باتری و انفجار آن شود.
- بخار اسید داخل باتری تولید شود: این بخار، قابل اشتعال و انفجار است. اگر دریچه‌های باتری مسدود شده باشند، این بخار جمع شده و احتمال انفجار بسیار بالا می‌رود.
- جرقه ایجاد شود: این جرقه می‌تونه بخار اسید داخل باتری را مشتعل و باعث انفجار میشود.
برایِ جلوگیری از انفجار باتری ماشین، باید به این نکات توجه کنید:
- از سالم بودن قطب‌های باتری و عدم وجود هرگونه جرم و آلودگی روی آنها مطمئن شوید.
- از ابزار مناسب برای کار با باتری استفاده کنید.
- از اتصال سیم‌ها به هم یا به بدنه ماشین خودداری کنید.
- در صورت مشاهده هرگونه علائم غیرعادی، مثل بوی اسید، نشت مواد شیمیایی، یا تغییر شکل باتری، فوراً به مکانیک مراجعه کنید.
2- شارژ بیش از حد باتری
در باتری‌های سرب-اسیدی که در اکثر خودروها استفاده می‌شوند، فرآیند شارژ و دشارژ با تبادل یون بین صفحات سربی و الکترولیت اسید سولفوریک انجام میشود. در حین شارژ، جریان الکتریکی از طریق باتری عبور می‌کند و باعث میشود که یون‌های سرب از صفحات سربی جدا شده و به الکترولیت مهاجرت کنند. این امر منجر به تولید گاز هیدروژن و اکسیژن میشود.
در حالت عادی، با نزدیک شدن باتری به شارژ کامل، سرعت تولید گازها نیز افزایش می‌یابد. دریچه‌هایی در بدنه باتری تعبیه شده‌اند که وظیفه‌ی تهویه و خارج کردن این گازها را به عهده دارند.
اما اگر باتری بیش از حد شارژ شود، به دلیل افزایش سرعت تولید گازها، دریچه‌ها قادر به تخلیه کامل آنها نخواهند بود. در این حالت، غلظت گاز هیدروژن در داخل باتری افزایش می‌یابد.
هیدروژن گازی بسیار قابل اشتعال است و در صورت وجود جرقه یا شعله، می‌تواند به سرعت منفجر شود. کوچکترین جرقه‌ای، مانند جرقه‌ای که در اثر اتصال کوتاه ایجاد میشود، می‌تواند برای انفجار باتری کافی باشد.
علاوه بر خطر انفجار، شارژ بیش از حد باتری می‌تواند به موارد زیر نیز منجر شود:
- کاهش عمر باتری: صفحات سربی در اثر شارژ بیش از حد تخریب می‌شوند و عمر باتری کوتاه میشود.
- کاهش ظرفیت باتری: ظرفیت ذخیره انرژی باتری در اثر شارژ بیش از حد کاهش می‌یابد.
- جوش آمدن الکترولیت: در اثر گرمای زیاد، الکترولیت باتری به جوش می‌آید و ممکن است از باتری نشت کند.
برای جلوگیری از شارژ بیش از حد باتری، باید به موارد زیر توجه کرد:
- استفاده از شارژر مناسب: با ولتاژ و آمپر باتری شما سازگار باشد.
- کنترل ولتاژ باتری: به طور منظم ولتاژ باتری را با استفاده از ولت متر چک کنید.
- عدم شارژ باتری به مدت طولانی: باتری را بیش از حد نیاز شارژ نکنید.
- بررسی سیستم شارژ خودرو: در صورت مشاهده علائم شارژ بیش از حد، مانند گرم شدن بیش از حد باتری، بوی اسید و تورم باتری، سیستم شارژ خودرو را توسط یک متخصص بررسی کنید.
3- ایجاد جرقه یا شعله در نزدیکی باتری
در طول فرآیند شارژ، باتری ماشین از طریق واکنش‌های شیمیایی، انرژی الکتریکی را ذخیره می‌کند. این واکنش‌ها، علاوه بر تولید برق، گاز هیدروژن نیز به عنوان محصول جانبی تولید می‌کنند. هیدروژن گازی بی‌رنگ، بی‌بو و بسیار قابل اشتعال است.
در حالت عادی، این گاز از طریق دریچه‌های مخصوصی از باتری خارج میشود. اما در شرایطی که به دلیل نقص فنی یا شارژ بیش از حد، هیدروژن بیش از حد در محفظه باتری جمع شود، خطر انفجار به شدت افزایش می‌یابد.
در این شرایط، اگر جرقه یا شعله‌ای در نزدیکی باتری ایجاد شود، می‌تواند به راحتی گاز هیدروژن را مشتعل کند. این انفجار می‌تواند به شدت مخرب باشد و به خودِ باتری، اتومبیل و افراد حاضر در محل آسیب‌های جدی وارد کند.
4- گرمای بیش از حد
گرمای بیش از حد یکی دیگر از عوامل ترکیدن باتری ماشین است. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که دمای باتری به حدی بالا می‌رود که باعث تجزیه الکترولیت (مایع داخل باتری) میشود. این تجزیه منجر به تولید گاز هیدروژن و اکسیژن میشود که در داخل محفظه باتری جمع می‌شوند.
5- نقص در صفحات داخلی باتری
نقص در صفحات داخلی باتری ماشین می تواند منجر به انفجار آن شود. صفحات داخلی باتری از جنس سرب هستند و در محلول اسید سولفوریک غوطه ور هستند. صفحات در طول فرآیند شارژ و دشارژ، یون های سرب را تبادل می کنند.
نقص در صفحات می تواند به چند صورت رخ دهد:
- خوردگی: صفحات به مرور زمان در اثر تماس با اسید سولفوریک خورده می شوند. این خوردگی می تواند باعث نازک شدن صفحات و در نهایت سوراخ شدن آنها شود.
- سولفاته شدن: اگر باتری به طور کامل شارژ نشود، سولفات سرب روی صفحات تشکیل می شود. سولفات سرب رسانای ضعیف برق است و می تواند باعث کاهش جریان الکتریکی و در نهایت انفجار باتری شود.
- اتصال کوتاه: اگر صفحات به همدیگر یا به بدنه باتری اتصال پیدا کنند، جریان الکتریکی زیادی از باتری عبور می کند و باعث انفجار آن می شود.
جمع بندی
یدکی اصیل عرضه کننده انواع قطعات و لوازم یدکی در شیراز، لوازم یدکی ایران خودرو شیراز و لوازم یدکی سایپا شیراز است. این فروشگاه در شیراز واقع شده و به صورت حضوری و آنلاین آماده ارائه خدمت به شماست. یدکی اصیل در تلاش است تا محصولات با کیفیت و اصل را با قیمت مناسب به دست مشتریان خود در سراسر کشور برساند.
فروشگاه یدکی اصیل انواع قطعات و لوازم یدکی ماشین (پژو، پراید و…) از جمله قطعات موتوری، قطعات بدنه، قطعات برقی و الکترونیکی، قطعات تزئینی و … را عرضه می نماید.
ایران خودرو