سولفاته شدن باتری ماشین، چرا و چگونه رخ می‌دهد؟

سولفاته شدن باتری ماشین پدیده‌ای ناخواسته است که می‌تواند عملکرد باتری را به طور قابل توجهی مختل کند و حتی منجر به از کار افتادن آن شود. این مشکل معمولا در باتری‌ های سرب-اسیدی رخ میدهد. در این فرآیند، کریستال‌ های سولفات سرب بر روی صفحات باتری تشکیل می‌شوند و مانع از جریان آزادانه یون‌ ها بین الکترود ها می‌شوند. این امر ظرفیت باتری را کاهش می‌دهد و توانایی آن را برای ذخیره و ارائه انرژی محدود می‌کند.

عوامل متعددی می‌توانند در سولفاته شدن باتری نقش داشته باشند که در این مقاله به آن می پردازیم.

سولفاته شدن باتری چگونه رخ میدهد؟

مشاهده جرم سفید رنگ روی سر باتری خودرو، امری طبیعی است که پس از مدتی کارکرد به وجود می آید. این جرم که به آن سولفاته شدن باتری هم گفته می شود، در واقع رسوبات سولفات سرب هستند.

سولفاته شدن به دو دسته کلی تقسیم می شود:

• سولفاته شدن نرم یا برگشت پذیر: در این نوع سولفاته، با رسیدگی و سرویس به موقع باتری، می توان شوره ها را از بین برد.
• سولفاته شدن سخت یا دائمی: در این حالت، سولفاته ها رسوبات سختی را تشکیل می دهند که غیرقابل برطرف شدن بوده و نیاز به تعویض باتری وجود دارد.

علائم سولفاته شدن باتری

چند راه برای تشخیص سولفاته شدن باتری ماشین وجود دارد:

علائم ظاهری

• سولفاته شدن روی سر باتری: به رسوبات سفید یا کریستالی که روی سر باتری و محل اتصال پایانه ها جمع می شوند، دقت کنید. این رسوبات می توانند جریان الکتریکی را مسدود کنند و عملکرد باتری را مختل کنند.
• باد کردن باتری: اگر باتری باد کرده باشد، ممکن است نشانه ای از سولفاته شدن شدید باشد.

عملکرد باتری

• مشکل در استارت خوردن: اگر باتری ماشین شما ضعیف شده و هنگام استارت زدن تق تق می کند یا به سختی روشن می شود، ممکن است سولفاته شده باشد.
• کاهش ظرفیت باتری: باتری سولفاته شده ممکن است شارژ کامل را نگه ندارد و زودتر از حد معمول خالی شود.
• روشن شدن چراغ هشدار دهنده باتری: اگر خودرو شما دارای چراغ هشدار دهنده باتری باشد، روشن شدن آن می تواند نشان دهنده مشکل در باتری، از جمله سولفاته شدن باشد.

تست باتری

• تست ولتاژ: با استفاده از ولت متر می توانید ولتاژ باتری را تست کنید. ولتاژ باتری سالم باید بین 12.5 تا 13 ولت باشد. اگر ولتاژ کمتر از 12 ولت باشد، ممکن است باتری سولفاته شده باشد.
• تست بار: این تست توسط مکانیک انجام می شود و شامل اندازه گیری توان باتری هنگام روشن بودن موتور است.

عوامل موثر بر سولفاته شدن باتری

1. دشارژ طولانی مدت

در باتری‌ های سربی-اسیدی، در هنگام دشارژ شدن، واکنش شیمیایی بین صفحات مثبت (سرب) و منفی (دی‌اکسید سرب) با الکترولیت (اسید سولفوریک رقیق) رخ می‌دهد. این واکنش، الکترون‌ها را از صفحات آزاد کرده و جریان الکتریکی تولید می‌کند.

در حین شارژ شدن، فرآیندی معکوس اتفاق می‌افتد: جریان الکتریکی از منبع خارجی (مانند ژنراتور) وارد باتری می‌شود و صفحات را مجدداً به حالت اولیه خود باز می‌گرداند.

در طول دشارژ، بخشی از سولفات موجود در الکترولیت با سرب صفحات واکنش داده و سولفات سرب ایجاد می‌کند. این سولفات سرب به صورت رسوب روی صفحات باتری می‌نشیند. با انباشته شدن سولفات سرب بر روی صفحات، سطح فعال آنها کاهش می‌یابد. این امر ظرفیت باتری را برای ذخیره انرژی کم می‌کند و به مرور زمان منجر به کاهش قدرت و افت ولتاژ باتری می‌شود.

دشارژ، به خصوص دشارژ عمیق و طولانی مدت، یکی از عوامل اصلی سولفاته شدن باتری ماشین است.

2. شارژ بیش از حد

شارژ بیش از حد، یکی از دلایل اصلی سولفاته شدن باتری است. در این حالت، جریان الکتریکی بیش از حد مجاز به باتری اعمال می‌شود که باعث می‌شود الکترولیت، محلولی اسیدی است که بین صفحات باتری وجود دارد و برای تبادل یون‌ها و تولید جریان الکتریکی استفاده میشود، از حالت عادی خارج شود. شارژ بیش از حد، باعث تجزیه الکترولیت به آب و اکسیژن می‌شود.

اکسیژن آزاد شده، با سرب موجود در صفحات باتری واکنش داده و سولفات سرب تولید می‌کند. سولفات سرب به صورت کریستال‌های نامحلول بر روی صفحات رسوب می‌کند و مانع از عملکرد صحیح آنها می‌شود.

3. دمای بالا

گرمای زیاد می تواند سرعت تشکیل سولفات سرب را افزایش دهد. در دماهای بالا، سرعت واکنش های شیمیایی داخل باتری افزایش می یابد. این امر منجر به تولید بیشتر اسید سولفوریک می شود که می تواند با سرب موجود در صفحات باتری واکنش داده و سولفات سرب ایجاد کند.

علاوه بر این، گرمای زیاد باعث تبخیر آب از الکترولیت باتری می شود. این امر غلظت اسید را افزایش می دهد و به نوبه خود خطر سولفاته شدن را بیشتر می کند.

4. کمبود آب

در باتری‌ های اسیدی، الکترولیت از مخلوطی از آب و اسید سولفوریک تشکیل شده است. در حالت عادی، این مخلوط دارای تعادل مشخصی از آب و اسید است. با کم شدن آب، غلظت اسید در الکترولیت افزایش می‌یابد. این امر منجر به افزایش سولفاته شدن صفحات باتری و کاهش ظرفیت آن می‌شود. کمبود آب همچنین می‌تواند باعث افزایش گرمای باتری در حین کار شود. گرمای زیاد، واکنش‌ های شیمیایی درون باتری را سرعت می‌بخشد و سولفاته شدن را تشدید می‌کند.

5. عوامل دیگر

لرزش و ضربه: لرزش و ضربه های شدید به باتری، می تواند صفحات داخلی آن را جابجا کرده و منجر به ریزش مواد فعال آنها شود. این مواد در الکترولیت باتری حل شده و به سولفات سرب تبدیل می شوند که روی صفحات باتری رسوب می کنند و مانع عملکرد صحیح آنها می شوند.

نقص در سیستم برق خودرو: اگر سیستم برق خودرو دچار نقص باشد، ممکن است باتری به طور کامل شارژ نشود یا بیش از حد شارژ شود که هر دوی این موارد می توانند منجر به سولفاته شدن باتری شوند.

کیفیت پایین باتری: باتری های ارزان قیمت و بی کیفیت ممکن است از مواد اولیه نامرغوب ساخته شده باشند که بیشتر در معرض سولفاته شدن قرار دارند.

فرسودگی طبیعی: با گذشت زمان، صفحات باتری به طور طبیعی فرسوده می شوند و مواد فعال آنها ریزش می کند. این امر می تواند منجر به سولفاته شدن تدریجی باتری شود، به خصوص اگر باتری به طور مرتب و کامل شارژ و دشارژ نشود.

برطرف کردن سولفات باتری

در این راهنمای جامع، مراحل گام به گام نحوه تمیز کردن باتری سولفاته و مراقبت از باتری خودرو با استفاده از جوش شیرین و نوشابه (در شرایط اضطراری) ارائه می‌شود.

الزامات ایمنی

• قبل از شروع کار، موتور خودرو را خاموش کرده و کلید آن را در حالت “OFF” قرار دهید.
• از عینک و دستکش ایمنی برای محافظت از چشم و دست خود در برابر اسید باتری استفاده کنید.
• از تماس مستقیم ابزار فلزی با بدنه باتری خودداری کنید.
• اگر از جواهرات یا ساعت فلزی استفاده می‌کنید، قبل از شروع کار آنها را از خود جدا کنید.
• در هنگام کار با باتری، از استعمال دخانیات خودداری کنید.

ابزار و مواد مورد نیاز

• آچار فرانسه یا آچار مخصوص باتری
• جوش شیرین
• آب
• مسواک یا برس
• دستمال
• نوشابه (در شرایط اضطراری)
• اسپری ضد سولفاته یا گریس (اختیاری)

مراحل تمیز کردن باتری

1. باز کردن اتصالات باتری

محل قرارگیری پایانه‌ های مثبت و منفی باتری را شناسایی کنید. پایانه مثبت معمولا با علامت “+” و رنگ قرمز مشخص می‌شود، در حالی که پایانه منفی با علامت “-” و رنگ سیاه نشان داده می‌شود.

با استفاده از آچار، مهره‌ های اتصال پایانه‌ های منفی و مثبت را به ترتیب شل و جدا کنید.

از جدا کردن همزمان هر دو پایانه باتری خودداری کنید.

2. پاکسازی سولفاته باتری

ابتدا، نشت یا ترک خوردگی در باتری یا کابل‌ها را بررسی کنید. در صورت مشاهده هرگونه آسیب، قبل از تمیز کردن سولفاته، باید نسبت به تعویض یا تعمیر باتری اقدام کرد.

محلول جوش شیرین را با مخلوط کردن یک قاشق غذاخوری جوش شیرین در یک فنجان آب (یا 6 قاشق غذاخوری در 4 فنجان آب برای موارد بیشتر) تهیه کنید.

مسواک یا برس را به محلول آغشته کرده و سولفاته‌ های (رسوبات سفید یا خاکستری) روی پایانه‌ ها و کابل‌ ها را به دقت پاک کنید.

پس از اتمام پاکسازی، باتری و کابل‌ها را با آب سرد بشویید و مراقب باشید که آب به داخل باتری نفوذ نکند.

باتری و کابل‌ها را با دستمال تمیز و خشک کنید.

3. تمیز کردن با نوشابه (در شرایط اضطراری)

در صورت عدم دسترسی به جوش شیرین، می‌توانید از نوشابه به عنوان جایگزین استفاده کنید.

مقداری نوشابه را روی پایانه‌ های باتری بریزید و حدود دو دقیقه صبر کنید.

سپس، نوشابه را با آب شسته و باتری و کابل‌ها را با دستمال تمیز و خشک کنید.

4. بستن اتصالات باتری

ابتدا، پایانه مثبت را به باتری وصل کنید. مهره اتصال را با آچار سفت کنید و مراقب باشید که ابزار فلزی با بدنه باتری تماس پیدا نکند.

پوشش پلاستیکی قرمز رنگ را روی پایانه مثبت قرار دهید. در صورت عدم وجود پوشش، از یک دستمال برای عایق کردن پایانه استفاده کنید.

سپس، پایانه منفی را به باتری وصل کنید و مهره اتصال را با آچار سفت کنید.

اطمینان حاصل کنید که مهره‌ های اتصال هر دو پایانه به طور کامل سفت شده باشند.

5. پیشگیری از سولفات شدن مجدد

• برای جلوگیری از سولفاته شدن باتری ماشین، می‌توانید از اسپری ضد سولفاته یا گریس مخصوص باتری استفاده کنید.
• به طور مرتب، اتصالات باتری را بررسی و در صورت مشاهده سولفاته، آنها را تمیز کنید.
• از قرار دادن باتری در معرض گرمای شدید یا رطوبت بالا خودداری کنید.

جمع بندی

این نکته را بدانید که قطب مثبت باطری ماشین بیشتر از قطب منفی باطری ماشین در معرض سولفاته شدن قرار دارد. در طول شارژ و دشارژ باتری، گاز هیدروژن از قطب مثبت آزاد میشود. این گاز میتونه با بخار آب و آلاینده های موجود در هوا ترکیب میشود و رسوبات سولفات روی همین قطب ایجاد میکند.

یدکی اصیل عرضه کننده انواع قطعات و لوازم یدکی شیراز، لوازم یدکی ایران خودرو شیراز و لوازم یدکی سایپا شیراز است. این فروشگاه در شیراز واقع شده و به صورت حضوری و آنلاین آماده ارائه خدمت به شماست. یدکی اصیل در تلاش است تا محصولات با کیفیت و اصل را با قیمت مناسب به دست مشتریان خود در سراسر کشور برساند.

فروشگاه یدکی اصیل انواع قطعات و لوازم یدکی ماشین (پژو، پراید و…) از جمله قطعات موتوری، قطعات بدنه، قطعات برقی و الکترونیکی، قطعات تزئینی و … را عرضه می نماید.