در قلب سیستم خنک کننده خودرو، قطعه‌ای کوچک اما حیاتی به نام ترموستات قرار دارد که وظیفه تنظیم دمای موتور را بر عهده دارد. با گذشت زمان و استفاده مداوم، ممکن است دچار خرابی شود و عملکرد صحیح خود را از دست بدهد. تشخیص به موقع خرابی ترموستات، از بروز مشکلات جدی‌تر و هزینه‌بر برای خودرو جلوگیری میکند.
تشخیص خرابی ترموستات، نیازمند دقت و توجه به نشانه‌هایی است که خودرو از خود بروز می‌دهد. برخی از این نشانه‌ها، ممکن است با مشکلات دیگر در سیستم خنک کننده یا موتور خودرو همپوشانی داشته باشند. بنابراین، برای تشخیص دقیق، لازم است به مجموعه‌ای از نشانه‌ها توجه کنیم و نه صرفاً یک علامت واحد.
عملکرد ترموستات خودرو
ترموستات ماشین وظیفه‌ای فراتر از صرفاً خنک کردن موتور به عهده دارد. تصور رایج مبنی بر اینکه ترموستات به تنهایی دمای موتور را کاهش می‌دهد، نادرست است. در واقع سیستم خنک کننده و فشار وارده بر موتور، عوامل اصلی تعیین کننده دمای موتور هستند. ترموستات با باز شدن کامل، تنها به سیستم خنک کننده اجازه می‌دهد تا حرارت موتور را به طور مؤثر انتقال دهد.
عملکرد ترموستات به این صورت است که حداقل دمای کاری موتور را تعیین میکند، اما نقشی در تعیین حداکثر دما ندارد. در شرایط عادی، بسیاری از موتورها کمی بالاتر از حداقل دمای باز شدن ترموستات کار می‌کنند. ترموستات با تنظیم جریان آب در سیستم خنک کننده، سرعت گردش مایع خنک کننده را در داخل و خارج از بلوک موتور کنترل میکند. این تنظیم جریان، به حفظ دمای مطلوب موتور در شرایط مختلف رانندگی کمک میکند.
نشانه های خرابی ترموستات کدامند؟
برای اطمینان از عملکرد مناسب موتور، باز و بسته شدن صحیح ترموستات در زمان مناسب ضروری است. اگر ترموستات در حالت بسته قفل شود، مایع خنک کننده قادر به عبور از رادیاتور نخواهد بود، که منجر به افزایش دمای موتور می شود. از طرفی اگر ترموستات در حالت باز قفل شود، مایع خنک کننده به طور مداوم در جریان خواهد بود و دمای موتور به سطح مطلوب نخواهد رسید، که عملکرد موتور را مختل می کند. علائم متعددی وجود دارد که نشان دهنده وجود مشکل در ترموستات است و به شما هشدار می دهد که در ادامه به آن می‌پردازیم:
بالا رفتن ناگهانی دمای موتور
به طور قطع، افزایش ناگهانی دمای موتور و جوش آوردن خودرو، به خصوص در دقایق ابتدایی پس از روشن شدن، یکی از بارزترین نشانه های خرابی ترموستات است. هنگامی که ترموستات به درستی عمل نکند، در حالت بسته گیر میکند و از گردش مایع خنک کننده در سیستم جلوگیری میکند.
این امر منجر به افزایش سریع دمای موتور و جوش آوردن آن می شود، به خصوص در شرایطی که موتور تحت فشار قرار می گیرد یا در آب و هوای گرم کار می کند. لازم به ذکر است که این نشانه می تواند در عرض 15 دقیقه پس از روشن شدن خودرو ظاهر شود.
تغییرات نامنظم درجه آمپر
در حالت عادی، ترموستات دمای موتور را در محدوده معینی حفظ میکند. اما زمانی که این قطعه دچار مشکل می‌شود، عملکرد آن مختل شده و دمای موتور به طور نامنظم تغییر میکند.
در این حالت، ممکن است شاهد نوسانات شدید در عقربه درجه حرارت آب باشید. به عنوان مثال، دمای موتور به طور ناگهانی کاهش یافته و سپس در مدت زمان کوتاهی به طور غیر طبیعی افزایش می‌یابد. این تغییرات ناگهانی و غیرمعمول، نشان دهنده عملکرد نامناسب ترموستات است و می‌تواند به مرور زمان منجر به آسیب‌های جدی به موتور خودرو شود.
یا حتی ممکن است متوجه شوید که موتور خودرو به طور غیرعادی داغ یا سرد می‌شود. در برخی موارد این مشکل می‌تواند منجر به افزایش مصرف سوخت و کاهش عملکرد موتور شود.
عملکرد نادرست بخاری
اگر ترموستات خراب شود و به طور مداوم در وضعیت باز قرار گیرد، مایع خنک کننده به طور پیوسته در رادیاتور گردش میکند، حتی زمانی که موتور هنوز سرد است. این امر باعث می‌شود که موتور به دمای عملیاتی مطلوب نرسد یا به سختی به آن برسد. در نتیجه بخاری ماشین که گرمای خود را از موتور تامین میکند، نمی‌تواند به طور موثر داخل خودرو را گرم کند.
به عبارت دیگر، موتور فرصت کافی برای گرم شدن را از دست می‌دهد و بخاری نیز گرمای کافی را دریافت نمی‌کند. این وضعیت به ویژه در هوای سرد بیشتر مشهود است، چرا که موتور به زمان بیشتری برای گرم شدن نیاز دارد.
نشت آب رادیاتور
اگر ترموستات به درستی کار نکند و باز نشود، دمای موتور معمولا افزایش می‌یابد. این افزایش دما باعث افزایش فشار در سیستم خنک کننده می‌شود. فشار بالای سیستم خنک کننده می‌تواند باعث نشت آب از شلنگ‌ها، اتصالات و سایر قسمت‌های سیستم شود.
در صورت عدم عملکرد صحیح ترموستات، آب رادیاتور ممکن است به جوش بیاید و از درب رادیاتور یا منبع انبساط خارج شود. گرم شدن بیش از حد موتور می‌تواند به واشر سرسیلندر آسیب برساند. خرابی واشر سرسیلندر می‌تواند منجر به نشت آب رادیاتور به داخل موتور یا خارج از آن شود.
اهمیت تعویض به موقع ترموستات خودرو
تعمیر یا تعویض ترموستات در مراحل اولیه خرابی، هزینه‌های بسیار کمتری نسبت به تعمیر موتور پس از آسیب دیدگی دارد. اگر ترموستات خودرو به طور کامل خراب شده باشد، باید تعویض شود.
البته ترموستات‌ها معمولاً قطعات مصرفی محسوب می‌شوند و در صورت خرابی، تعویض آن‌ها به تعمیر ترجیح داده می‌شود.
در مناطق گرمسیری، استفاده از ترموستات‌های با درجه پایین‌تر مانند ترموستات 72 درجه، می‌تواند به خنک شدن سریع‌تر موتور کمک کند.
از آنجایی که در مناطق گرمسیری دمای هوا بسیار بالا است و موتور خودرو به طور طبیعی گرم‌تر از مناطق سردسیر است، برای جلوگیری از گرم شدن بیش از حد موتور، از ترموستات‌هایی با درجه پایین‌تر استفاده می‌شود. ترموستات با درجه پایین‌تر، سوپاپ خود را در دمای پایین‌تری باز میکند و باعث می‌شود مایع خنک کننده زودتر به رادیاتور وارد شود.
عمر مفید ترموستات؟
عمر مفید ترموستات به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله:
- نوع ترموستات
- کیفیت ساخت و برندهاب معتبر
- شرایط استفاده
- شرایط جوی و دمای محیط
به طور کلی: ترموستات‌ها معمولاً بین 100,000 تا 150,000 کیلومتر عمر می‌کنند. برخی از متخصصان توصیه می‌کنند که ترموستات خودرو هر 50 هزار کیلومتر یا سالی یک بار تعویض شود.
جمع بندی
توصیه می‌شود در صورت بروز علائم خرابی ترموستات، حتما در اسرع وقت آن را تعویض کنید. در صورتی که آن را مدار خارج کنید، باعث آسیب رسیدن به سایر قطعات می‌شود.
لازم به ذکر است که سایت یدکی اصیل، به عنوان یکی از معتبرترین فروشگاه‌های آنلاین قطعات خودرو، مجموعه‌ای کامل از انواع ترموستات برای خودروهای مختلف از جمله ترموستات پژو 206، ترموستات پراید، ترموستات پیکان و سایر مدل‌ها را با دما های گوناگون ارائه می‌دهد. شما می‌توانید با مراجعه به این سایت، ترموستات مناسب خودروی خود را با اطمینان از اصالت و کیفیت کالا تهیه نمایید.
ایران خودرو